Os bovinos de Timor-Leste
A principal raça de bovinos existente em Timor-Leste é a raça Balinesa. Estes são animais da espécie Bos javanicus (boi de Java) ou Bos banteng (banteng é o nome vulgar destes bovinos em inglês). São...
View ArticleBibi-malae Timor Leste nian
Carneiro a pastar atado a uma corda, em Gleno (foto do autor)Iha rai tasi-feto ema hakiak bibi malae. Ihane’e la iha udan husi fulan Maio até fulan Novembro. Duút sai maran no lakon valor nutritivo....
View ArticleBibi hatene hili han diak lós. Maibe la bele estraga ai laran.
Bibi ánimal diak tanba bele fo hahán ba ema, bainhira aproveita planta mak seluk animál la bele han (ai tahan, etc...). Sira bele moris ho rekursu ne'e tanba nia konsege hili tahan kiik nutritivu no...
View ArticleAmi tenke kuda ai-mate atu proteje ai-laran Timor nian
To'os nain sira bele kuda ai atu fa'an ai. Iha Timor Leste ami bele hetan ai folin todan hanessan ai hosi ai kameli (Santalum álbum), ai na (Pterocarpus indicus), ai besi (Intsia bijuga), ai teka...
View ArticleEnviar livros é agora mais barato
O envio de livros pelo correio para Timor Leste é agora mais barato. O preço de um envelope de 2 Kg passou de 2,75 euros para 1,50 euros, uma descida substancial. Pode agora enviar mais economicamente...
View ArticleIha ne 'e iha Alentejo ami hakoak Ita hotu iha Timor Leste...
Tanba barak hau nia aluno sira husu konaba kurtissa no ai subreiru (Quercus suber L.), hoin hau sei fo informassaun kona ba subericultura.Portugal nasaun uluk iha produsão kurtissa. Ami kuda ai...
View ArticleKarau: to'os nain belun nian
Os búfalos de Timor Leste são da sub-espécie carabanensis (Bubalus bubalis carabanensis), os chamados búfalos dos pântanos. Estes animais existem um pouco por todo o lado nos países do extremo-oriente...
View ArticleAi-tasi ajuda ema. O mangal de Timor-Leste ajuda as pessoas.
Ai-tasi kmanek iha Hera. Um bonito mangal junto da estrada em Hera (foto do autor).Ai-tasi ekosistema hosi tasi-ibun Timor Leste nian. Ekosistema ne dezenvolve iha fatin besik mota ka tasi-ibun laho...
View ArticleA baunilha cria empregos - Baunilli fo serbisu barak
A baunilha tem origem na Améria Central e é uma orquídea. Os seus frutos têm grande valor comercial e a sua culura não é mecanizada. Depois de colher as suas vagens, estas passam por um tratamento...
View ArticleAs sementes do sândalo (Santalum album)
Sementes de sândalo - Fini ai kameli (foto do autor)As sementes de sândalo são de cor cinzenta ou castanha, têm forma esférico-oval e apresentam um bico. Antes de serem semeadas devem se escarificadas...
View ArticleAi nitas (Sterculia foetida)
A ai nitas é uma árvore da flora de Timor-Leste. A área onde aparece espontaneamente pode ser representada por um arco que se estende da África Oriental à Austrália, passando pela Indonésia e...
View ArticleVamos todos enviar sementes para Timor
Os agricultores timorenses continuam a debater-se com uma grande falta de sementes, particularmente de plantas hortícolas. A organização de hortas comunitárias está a ser promovida por todo o...
View ArticleHotu-hotu labarik-feto ba eskola
Mundu haluha rekursu barak importante: millaun sira feto foin-sa’e. Sira lerek eskola maibe barak estudu sira hatudu katak bainira sira kontinua edukasaun iha eskola no haleur loron-kaben, bele ajuda...
View ArticleAs Pastagens Tropicais
Pastagem natural sob ai-bubur mutin (Eucalyptus alba) em Hera, no início da estação das chuvas (Foto:Rui Ramos)As Pastagens TropicaisProf. José Eduardo Mendes Ferrão32ª Reunião de Primavera da...
View ArticleAbelhas de Timor - Bani Timor nian
Timor foi sempre um grande produtor de mel e de cera. Estes produtos eram, com a madeira de sândalo, das principais mercadorias vendidas pelos timorenses aos estrangeiros que aportavam à ilha,...
View ArticleAi sukaer fuik ou tamarindeiro bravo
Ai tarak , Ai sukaer fuik ou Tamarindeiro bravo (Pithecelobium dulce (Roxb.) Benth.) Nome em inglês: Madras thorn, Manila tamarind.Nome em indonésio: asam koranjiNome espanhol : azabacha, chiminangoAi...
View ArticleAi-salaka: ai-fuan ka samea ? Salaca: fruto ou réptil ?
O fruto da palmeira salaca (Salacca zalacca ) aparece à venda pelos mercados de Dili. Este fruto é muito consumido também na Indonésia. Cultiva-se desde a Tailândia até Timor. Esta palmeira é pouco...
View ArticleA abóbora é importante na dieta timorense
A abóbora ou lakero, na lingua tétum, é das culturas hortícolas mais importantes de Timor. Cultiva-se nas hortas que envolvem as casas, onde o terreno acumula muita matéria orgânica dos detritos...
View ArticleConhece a Tara-Bandu? Ita hatene Tara-Bandu ?
Numa aldeia costeira de Timor-Leste um homem preside a um ritual e consulta os espíritos dos antepassados, sob a copa de uma árvore, enquanto o Secretário de Estado das Pescas, autoridades locais e...
View ArticleHalo banko proteína nian ba ita-nia balada. Crie um banco de proteínas para o...
Banco de proteínas à base de leucena na fazenda estatal Douglas Daily (Darwin, Austrália).Foto do autor.Atu bele fo-han ba Ita-nia balada durante tempu bailoron Ita bele halo banku proteina nian....
View ArticlePara Timor Leste o cultivo do arroz deve ser uma prioridade
Em Timor Leste o cultivo do arroz e a criação de novos arrozais deve ser uma prioridade absoluta. O território de Timor é muito acidentado e pouco propício à agricultura.Os terremos são de vocação...
View ArticleO sincomás (Pachyrhizus erosus): uma interessante raíz comestível de...
O sincomás é uma raíz muito usada na alimentação dos timorenses. Esta planta é uma leguminosa trepadora que pode crescer até 5 m. A planta é perene rebentando todos os anos da raíz. Tem pilosidade e as...
View Article.Coqueiro anão em Timor-Leste.
Só vi coqueiros anões no Hotel Roberto Carlos em Lospalos
View ArticleMoto-cultivador num arrozal.
Os moto-cultivadores substituem cada vez mais os búfalos na preparação dos canteiros. A foto não é minha, Será do Prof. António Serra?
View ArticleAi Cereja: as cerejeiras de Timor
Ai cereja (Mutingia calabura) é uma árvore da flora timorense muito comum na costa norte da ilha de Timor assim como nos jardins e quintais de Dili. Esta árvore nunca se faz muito grande, produzindo...
View Article